Wystawa zatytułowana „Opowieści z Krainy Pueblo. Sztuka i archeologia kultur indiańskich - polskie badania w Kolorado, USA” jest czynna w muzeum Malczewskiego od dwóch tygodni. Ukazuje fascynujący świat kultur indiańskich - sztukę, architekturę, codzienne życie i duchowość - przez pryzmat odkryć archeologicznych, badań oraz współpracę z rdzennymi Indianami. Ekspozycja prezentuje unikatowe zabytki, dokumentację z wykopalisk, rekonstrukcje oraz fotografie polskiej misji archeologicznej w Kolorado.

- Bardzo się cieszę z możliwości zaprezentowania efektów naszych badań, które już od 2011 roku prowadzę wraz z zespołem składającym się ze studentów, doktorantów, współpracowników. Nasze badania odbywają się w miejscu wyjątkowym, w pomniku narodowym Canyons of the Ancients National Monument, położonym w południowo-zachodniej części Kolorado - powiedział nam prof. Radosław Palonka z Uniwersytetu Jagiellońskiego, szef ekipy badawczej polskich archeologów. Ten zespół to jedyna polska misja archeologiczna na terenie Stanów Zjednoczonych i jedna z nielicznych na świecie, w której kierownictwo powierzono badaczowi spoza USA.

Jak wyjaśnia prof. Radosław Palonka, Indianie Pueblo, mieli w okresie prekolumbijskim kontakt z Majami oraz szerzej z Meksykiem i Ameryką Środkową. Przy badaniach w Kolorado polska ekipa archeologów współpracuje nie tylko w miejscowymi uczelniami, ale też właśnie z potomkami Indian.

- Na miejsce przyjeżdżają nie tylko przedstawiciele Pueblo, ale też innych plemion jak Hopi, Zuni, Ute, Nawaho. Oni wszyscy do dziś żyją w społeczności amerykańskiej, wciąż prężne kultywują wiele tradycji, obyczajów, mitów. Pomagają nam rekonstruować znaczenie symboli sztuki naskalnej, poszczególnych symboli i motywów. Bo polowania na bizony, walki wojowników łatwo zrozumieć, ale inna symbolika pozostaje do odkrycia. Współpraca z dzisiejszymi Indianami jest kluczowa i pomaga nam wniknąć w ich świat, w jego specyfikę zupełnie czasami odmienną od naszego zachodniego rozumienia czy postrzegania wielu rzeczy - opowiada prof. Radosław Palonka.

Polska ekipa wszystkie odkrycia skrzętnie dokumentuje za pomocą nowoczesnych technik cyfrowych, skaningu laserowego, fotogrametrii, zaawansowanych technik fotografii. Tak więc oprócz artefaktów, na wystawie zlokalizowanej w klimatycznych podziemiach muzeum, można zapoznać się z dokumentacją wykopalisk archeologicznych oraz fotografiami architektury kamiennej, sztuki naskalnej czy przepięknie skomponowanymi kolorowymi zdjęciami kanionów w których prowadzone są badania.

Do odwiedzenia wystawy zapraszają jej kuratorzy Paweł Cyganiewicz i Adelina Szczerbińska.

– Temat naszej ekspozycji jest nietypowy i rzadko spotykany w polskich muzeach. Projekt kierowany przez profesora Radosława Palonkę jest unikatowy w skali polskiej archeologii. Wyjątkowość tych badań polega nie tylko na ich zasięgu, ale przede wszystkim na metodzie pracy, opartej na szacunku, wrażliwości i zrozumieniu dla kultury ludów Pueblo. To współpraca oparta na zaufaniu, które otworzyło wiele drzwi niedostępnych dla innych badaczy – mówi Paweł Cyganiewicz.

– Nasza wystawa to indiańska opowieść o tradycji, kulturze oraz religii. To także opowieść o niezwykłej więzi z naturą, o codzienności, o sztuce i symbolach, które przetrwały wieki. Chcielibyśmy, aby była to opowieść nie tylko o przeszłości, ale również o szacunku wobec różnorodności kulturowej oraz o innej, często odmiennej wizji patrzenia na świat – mówi Adelina Szczerbińska.

Wystawę można oglądać do 30 czerwca 2026.